Rize'yi TBMM'de kimler temsil etti?
1920 yılından itibaren Rize T.B.M.M.’de kaç milletvekili tarafından temsil edilmiştir?
Yazarlar - 2015-04-12 22:32:33
Günümüze kadar yapılan 24 genel seçim içinde, hangi partiler Rize’den milletvekili çıkarmıştır? Rize’den en fazla kaç dönem, kimler milletvekilliği yapmışlardır? Bu soruların cevabını birçoğumuz bilmiyordur. Bu haber ile Rize’yi temsil eden vekiller hakkında bilgilere sahip olup, geçmişe dair kısa bir yolculuğa çıkmış olacaksınız.
1920-2012 yılları arasındaki 92 yıllık dönemde, Rize Vilayeti T.B.M.M.’de 24 Genel Seçimde 117 milletvekili ile temsil edildi.
Rize’yi temsil eden milletvekilleri (Alfabetik Sıra İle); Abdulkadir Kart, Ahmet Fuat Bulca, Ahmet Kabil, Ahmet Mesut Yılmaz, Ahmet Morgil, Akif Akyüz, Ali Rıza Zırh, Arif Hikmet Güner, Arif Şevket Bilgin, Asım Us, Bayram Ali Bayramoğlu, Cevat Yalçın, Erol Yılmaz Akçal, Esat Özoğuz, Fahri Kurtuluş, Fehmi Memişoğlu, Fuat Sirmen, Hasan Basri Albayrak, Hasan Cavit Belül, Hasan Karal, Hayati Yazıcı, Hüseyin Agun, Hüseyin Avni Kabaoğlu, İbrahim Şevki Tüzün, İlyas Çakır, İlyas Sami Muş, İmdat Sütlüoğlu, İsmail Sarıgöz, Kemalettin Kamu, Lütfi Çırakoğlu, Mehmet Atıf Tüzün, Mehmet Bekaroğlu, Mehmet Fahri Mete, Mehmet Kemal Balta, Mehmet Necati Memişoğlu, Mehmet İhsan Kurtkan, Mehmet Ali Okar, Mustafa Ekrem, Mustafa Mazhar Basa, Mustafa Nazikoğlu, Mustafa Parlak, Muzaffer Önal, Nusret Bayraktar, Osman Kavrakoğlu, Osman Nuri Özgen, Osman Yılmaz Karaosmanoğlu, Ömer Fehmi Noylan, Raif Dinç, Rauf Benli, Saim Ali Dilemre, Salih Zeki Köseoğlu, Sami Kumbasar, Sudi Reşat Saruhan, Şadan Tuzcu, Şevki Yılmaz, Tahsin Bekir Balta, Tuncay Mataracı, Turgut Halit Kunter, Yılmaz Balta, Yusuf İzzet Akçal, Zeki Rıza Sporel, Zeynel Abidin Atak, Ziya Hurşit
Rize’yi T.B.M.M.’de Temsil Eden Siyasi Partiler;
Rizeli seçmenler, 9 farklı partiden ve de bir defa bağımsız aday olmak üzere milletvekili seçmişlerdir.
Rize’den bugüne kadar (en fazla) milletvekili çıkartan parti “Cumhuriyet Halk Partisi” 53 olurken, Milliyetçi kesimin temsil edildiği “Milliyetçi Demokrasi Partisi” 2 vekil çıkarmıştır. Sağ kanadın önemli partilerinden olan “Demokrat Parti-Adalet Partisi” 30 vekil çıkartırken, “Anavatan Partisi” 14, Muhafazakar tabanlı “Milli Selamet- Refah Partisi-Fazilet Partisi” 3, yakın bir geçmişte kurulan muhafazakar kökenli olup, her kesimden seçmenin oyunu alan “Adalet ve Kalkınma Partisi” ise 8 milletvekili çıkarmıştır.
Cumhuriyet Halk Partisi
53
Demokrat Parti
18
Anavatan Partisi
14
Adalet Partisi
12
Adalet ve Kalkınma Partisi
8
Kurucu Meclis
6
Milliyetçi Demokrasi Partisi
2
Bağımsız
1
Fazilet Partisi
1
Milli Selamet Partisi
1
Refah Partisi
1
Rize’de En Fazla Milletvekili Olanlar:
Rize’den en fazla milletvekili olarak seçilen 3 kişi vardır. 7’ şer dönemle; Ali Rıza Zırh ve Hasan Cavit Belül, 6 dönemle eski başbakanlardan Ahmet Mesut Yılmaz Rize’den en fazla vekil seçilen kişiler olmuşlardır.
Ali Rıza Zırh: (II., III., IV., V., VI., VII.ve VIII. Dönem)
Hasan Cavit Belül: (II., III., IV., V., VI., VII.ve VIII. Dönem)
Ahmet Mesut Yılmaz: ( XVII., XVIII., XIX., XX., XXI ve XXIII. Dönem)
1920-2011 Yılları Arasında Seçimlerde Rizeli Seçmenler Kimleri Vekili Olarak Seçti?
Türkiye Cumhuriyeti’nin temellerinin atıldığı ilk mecliste, siyasi partinin olmamasından dolayı, ilk mecliste görev alan milletvekilleri hiçbir siyasi partinin üyesi değillerdi.
T.B.M.M.’nin II. döneminden itibaren “Siyasi Partiler” Türk Siyasetinde sahne almaya başladı. Uzun yıllar (1923-1950) tek partili siyasi hayat yaşayan Türkiye’de 1950’den sonra çok partili düzene geçilmiştir.
1923-1950 yılları arasında yapılan, 7 genel seçimde (V. dönem 1934-1939 Rize-Artvin Vilayetleri 1933 yılında çıkarılan bir kanunla Çoruh vilayeti adı altında seçime girmiştir) Cumhuriyet Halk Partisi, Rize’den 46 milletvekili ile Ankara’da temsil edilmiştir.
7 Ocak 1946 tarihinde kurulan Demokrat Parti ile beraber, Türkiye’nin birçok şehrinde olduğu gibi, Rize’de de tek partili sistemin yarattığı rahatsızlıktan dolayı, IX. Genel seçimde, Rize’den Demokrat Parti 6 milletvekili çıkartarak, Cumhuriyet Halk Partisinin Rize’de ki egemenliğine son veriyordu. 1950-1960 yılları arasında yapılan 3 genel seçimden, Demokrat Parti Rize’de rakibi Cumhuriyet Halk Partisine tek bir sandalye bile vermiyordu.
1960 ihtilalinden sonra kapatılan Demokrat Parti yerine, aynı siyasi ideolojinin devamı olan Adalet Partisi kurulunca, XII. Yasama yılında Adalet Partisi Rize’deki 4 milletvekilinin 3’ünü alırken, Cumhuriyet Halk Partisi 3 dönem sonra Meclise Rize’den milletvekili gönderebiliyordu.
1980 Darbesinde, Türkiye’de ki Birçok Siyasi Partileri Kapatıldı
1980 ihtilalinden sonra, birçok siyasi parti kapatılırken, yerlerine yeni siyasi oluşumlar ortaya çıkmıştır. Bu oluşumların içinde, en fazla parlayan ise Turgut Özal liderliğindeki “Anavatan Partisi” olmuştur. XVII. Genel seçimlerde, Rize’den Anavatan Partisi ve Milliyetçi Demokrasi Partisi 2’şer vekil çıkartmışlardır.
2002 yılına kadar yapılan, 6 genel seçimde, “Anavatan Partisi” Rize’den 18 milletvekilinden sadece 4 tanesini kaptırırken, 14 vekil ile Rize’yi Ankara’da temsil etmişlerdir.
2002 yılında yapılan genel seçimlerden itibaren, “Adalet ve Kalkınma Partisi” Rize’den çıkarılan 9 milletvekili içerisinde sadece, 1 milletvekilliğini kaybetmiştir.
Türkiye Cumhuriyetinin ilk siyasi partisi olan, “Cumhuriyet Halk Partisi” ise, en son 38 yıl önce Rize’den 16. dönemde yapılan seçimlerde milletvekili çıkarabilmiştir. 1977 den sonra yapılan 9 genel seçimde tek bir vekil bile çıkartamamıştır.
RİZE MİLLETVEKİLLERİ
1. Dönem (23 Nisan 1920 - 15 Nisan 1923)
Zeynel Abidin Atak
Esat Özoğuz
İbrahim Şevki Tüzün
Mehmet Necati Memişoğlu
Osman Nuri Özgen
Ziya Hurşit
2. Dönem (11 Ağustos 1923- 2 Ağustos 1927)
Ali Rıza Zırh
Cumhuriyet Halk Partisi
Mustafa Ekrem
Cumhuriyet Halk Partisi
Esat Özoğuz
Cumhuriyet Halk Partisi
Ahmet Fuat Bulca
Cumhuriyet Halk Partisi
Hasan Cavit Belül
Cumhuriyet Halk Partisi
Rauf Benli
Cumhuriyet Halk Partisi
3. Dönem (2 Ağustos 1927 - 26 Mart 1931)
Akif Akyüz
Cumhuriyet Halk Partisi
Ahmet Fuat Bulca
Cumhuriyet Halk Partisi
Ali Rıza Zırh
Cumhuriyet Halk Partisi
Mehmet Atıf Tüzün
Cumhuriyet Halk Partisi
Esat Özoğuz
Cumhuriyet Halk Partisi
Hasan Cavit Belül
Cumhuriyet Halk Partisi
4. Dönem (4 Mayıs 1931 - 23 Aralık 1934)
Akif Akyüz
Cumhuriyet Halk Partisi
Ahmet Fuat Bulca
Cumhuriyet Halk Partisi
Ali Rıza Zırh
Cumhuriyet Halk Partisi
Mehmet Atıf Tüzün
Cumhuriyet Halk Partisi
Esat Özoğuz
Cumhuriyet Halk Partisi
Hasan Cavit Belül
Cumhuriyet Halk Partisi
5. Dönem (1 Mart 1935 - 27 Aralık 1938)
Akif Akyüz
Cumhuriyet Halk Partisi
Hasan Cavit Belül
Cumhuriyet Halk Partisi
Ahmet Fuat Bulca
Cumhuriyet Halk Partisi
Mehmet İhsan Kurtkan
Cumhuriyet Halk Partisi
İlyas Sami Muş
Cumhuriyet Halk Partisi
Ömer Fehmi Noylan
Cumhuriyet Halk Partisi
Mehmet Ali Okar
Cumhuriyet Halk Partisi
Mehmet Atıf Tüzün
Cumhuriyet Halk Partisi
Asım Us
Cumhuriyet Halk Partisi
Ali Rıza Zırh
Cumhuriyet Halk Partisi
Not: Rize ve Artvin Vilayetleri 1933 yılında çıkan bir kanunla kurulan Çoruh vilayetine bağlanmıştır. 4 Ocak 1936 tarihli ve 2885 sayılı Kanunla Rize Vilayeti, Çoruh vilayetinden ayrılmış ve yeniden kurulmuştur. 5’inci yasama dönemine denk gelen seçimler 1935 yılında yapıldığı için ve bu tarihlerde Rize ve Artvin vilayetleri bulunmadığı için bu seçimde iki vilayeti de kapsayan Çoruh vilayetinin milletvekilleri bulunmaktadır.
Kısaca, seçim tarihinde Rize Vilayeti ayrı bir vilayet olmadığı için ayrı bir seçim çevresi değildir ve bu İle ait milletvekili bulunmamaktadır.
6. Dönem (3 Nisan 1939 - 15 Aralık 1943)
Hasan Cavit Belül
Cumhuriyet Halk Partisi
Saim Ali Dilemre
Cumhuriyet Halk Partisi
Raif Dinç
Cumhuriyet Halk Partisi
Kemalettin Kamu
Cumhuriyet Halk Partisi
Ali Rıza Zırh
Cumhuriyet Halk Partisi
Fuat Sirmen
Cumhuriyet Halk Partisi
7. Dönem (8 Mart 1944 - 14 Haziran 1946)
Ali Rıza Zırh
Cumhuriyet Halk Partisi
Fuat Sirmen
Cumhuriyet Halk Partisi
Tahsin Bekir Balta
Cumhuriyet Halk Partisi
Hasan Cavit Belül
Cumhuriyet Halk Partisi
Saim Ali Dilemre
Cumhuriyet Halk Partisi
Kemalettin Kamu
Cumhuriyet Halk Partisi
8. Dönem (5 Ağustos 1946 - 24 Mart 1950)
Fuat Sirmen
Cumhuriyet Halk Partisi
Tahsin Bekir Balta
Cumhuriyet Halk Partisi
Hasan Cavit Belül
Cumhuriyet Halk Partisi
Saim Ali Dilemre
Cumhuriyet Halk Partisi
Fahri Kurtuluş
Cumhuriyet Halk Partisi
Ali Rıza Zırh
Cumhuriyet Halk Partisi
9. Dönem (22 Mayıs 1950 - 12 Mart 1954)
Osman Kavrakoğlu
Demokrat Parti
Yusuf İzzet Akçal
Demokrat Parti
Zeki Rıza Sporel
Demokrat Parti
Mehmet Kemal Balta
Demokrat Parti
Mehmet Fahri Mete
Demokrat Parti
Ahmet Morgil
Demokrat Parti
10. Dönem (14 Mayıs 1954 - 12 Eylül 1957)
Osman Kavrakoğlu
Demokrat Parti
Yusuf İzzet Akçal
Demokrat Parti
Mehmet Fahri Mete
Demokrat Parti
Ahmet Morgil
Demokrat Parti
Hüseyin Agun
Demokrat Parti
Mehmet Kemal Balta
Demokrat Parti
11. Dönem (27 Ekim 1957 - 27 Mayıs 1960)
Osman Kavrakoğlu
Demokrat Parti
Yusuf İzzet Akçal
Demokrat Parti
Mehmet Fahri Mete
Demokrat Parti
Ahmet Morgil
Demokrat Parti
Hüseyin Agun
Demokrat Parti
Muzaffer Önal
Demokrat Parti
12. Dönem (25 Ekim 1961 - 10 Ekim 1965)
Arif Hikmet Güner
Adalet Partisi
Cevat Yalçın
Adalet Partisi
Erol Yılmaz Akçal
Adalet Partisi
Fuat Sirmen
Cumhuriyet Halk Partisi
13. Dönem (22 Ekim 1965 - 12 Ekim 1969)
Cevat Yalçın
Adalet Partisi
Erol Yılmaz Akçal
Adalet Partisi
İsmail Sarıgöz
Adalet Partisi
Mustafa Mazhar Basa
Cumhuriyet Halk Partisi
14. Dönem (12 Ekim 1969 - 14 Ekim 1973)
Erol Yılmaz Akçal
Adalet Partisi
Hasan Basri Albayrak
Adalet Partisi
Salih Zeki Köseoğlu
Adalet Partisi
Sami Kumbasar
Cumhuriyet Halk Partisi
15. Dönem (14 Ekim 1973 - 5 Haziran 1977)
Cevat Yalçın
Adalet Partisi
Osman Yılmaz Karaosmanoğlu
Cumhuriyet Halk Partisi
Sami Kumbasar
Cumhuriyet Halk Partisi
Sudi Reşat Saruhan
Milli Selamet Partisi
16. Dönem (5 Haziran 1977 - 12 Eylül 1980)
Yusuf İzzet Akçal
Adalet Partisi
Tuncay Mataracı
Adalet Partisi
Sami Kumbasar
Cumhuriyet Halk Partisi
Yılmaz Balta
Cumhuriyet Halk Partisi
17. Dönem (6 Kasım 1983- 29 Kasım 1987)
Ahmet Mesut Yılmaz
Anavatan Partisi
Arif Şevket Bilgin
Anavatan Partisi
Fehmi Memişoğlu
Milliyetçi Demokrasi Partisi
Turgut Halit Kunter
Milliyetçi Demokrasi Partisi
18. Dönem (14 Aralık 1987 - 20 Ekim 1991)
Ahmet Mesut Yılmaz
Anavatan Partisi
Mustafa Nazikoğlu
Anavatan Partisi
Mustafa Parlak
Anavatan Partisi
Şadan Tuzcu
Anavatan Partisi
19. Dönem (6 Kasım 1991 - 24 Aralık 1995)
Ahmet Kabil
Anavatan Partisi
Ahmet Mesut Yılmaz
Anavatan Partisi
Mustafa Parlak
Anavatan Partisi
20. Dönem (8 Ocak 1996 - 18 Nisan 1999)
Hüseyin Avni Kabaoğlu
Anavatan Partisi
Ahmet Kabil
Anavatan Partisi
Ahmet Mesut Yılmaz
Anavatan Partisi
Şevki Yılmaz
Refah Partisi
21. Dönem (18 Nisan 1999 - 14 Kasım 2002)
Ahmet Kabil
Anavatan Partisi
Ahmet Mesut Yılmaz
Anavatan Partisi
Mehmet Bekaroğlu
Fazilet Partisi
22. Dönem (14 Kasım 2002 - 22 Temmuz 2007)
İlyas Çakır
Adalet ve Kalkınma Partisi
Abdulkadir Kart
Adalet ve Kalkınma Partisi
İmdat Sütlüoğlu
Adalet ve Kalkınma Partisi
23. Dönem (22 Temmuz 2007- 7 Nisan 2011)
Bayram Ali Bayramoğlu
Adalet ve Kalkınma Partisi
Lütfi Çırakoğlu
Adalet ve Kalkınma Partisi
Ahmet Mesut Yılmaz
Bağımsız
24. Dönem (28 Haziran 2011 -6 Haziran 2015)
Hayati Yazıcı
Adalet ve Kalkınma Partisi
Hasan Karal
Adalet ve Kalkınma Partisi
Nusret Bayraktar
Adalet ve Kalkınma Partisi